آشنایی با انواع فرش دستبافت و اصطلاحات رایج آن

قالی چیست ؟ – انواع قالی کدام است ؟ تقسیمات مختلف فرش دستباف

الف) ویژگیهای یک فرش یا قالی دستباف

فرش دستباف یا همان قالی دستباف دارای سه مشخصه زیراست.
1- دارای تار و پود است.
2- پرز دارد..

برای مشاهده متن کامل به ادامه مطلب بروید

قالی چیست ؟ – انواع قالی کدام است ؟ تقسیمات مختلف فرش دستباف

برای اینکه به این سوال پاسخ دهیم که قالی چیست؟ انواع قالی دستباف کدام است؟ و به فرش دستباف ساده چه می گویند ؟ و… تقسیمات مختلفی در این حوزه وجود دارد. ما برای خلاصه تر کردن و مفید بودن کلام تنها به دو نوع دسته بندی رایج قالی دستباف اشاره خواهیم کرد. یک انواع فرش یا قالی دستباف از نظر جنس و مواد اولیه به کار رفته در آن؛ و دیگر انواع فرش دستباف از نظر اندازه. اما پیش از آن بهتر است به صورت خلاصه ابتدا فرش دستباف را بشناسیم و بدانیم که منظور از قالی دستباف چیست و ویژگی های یک فرش یا قالی دستباف کدام استک

ویژگیهای یک فرش یا قالی دستباف

برای تشخیص یک فرش دستباف یا همان قالی دستباف از دیگر انواع فرش ماشینی و صنعتی باید به این نکته توجه داشته باشیم قالی دستباف حداقل دارای سه مشخصه زیراست:
1- قالی دستباف قطعا دارای تار و پود است.
2- فرش یا قالی دستباف پرز یا نخ خاب دارد که جنس این نخ خاب معمولا پشم، کرک و یا ابریشم طبیعی میباشد.
3- پرزهای قالی دستباف دور تارهای آن گره خورده است. که به هر یک از این گره های قالی در اصطلاح فرش بافی، ” ریشه ” هم گفته می شود.

انواع فرش یا قالی دستباف از نظر جنس و مواد اولیه به کار رفته در آن

فرش یا قالی دستباف را از نظر مواد اولیه به کار رفته در نخ خاب آن میتوان در ۵ گروه زیر طبقه بندی کرد:

فرش پشمی یا قالی پشمی

فرش پشمی یا قالی پشمی به فرشی گفته می شود که تار و پود آن از جنس پنبه و پرز آن پشمی باشد. لازم به ذکر است که در میان ایلات و عشایر در بافت فرش به جای نخ پنبه از پشم استفاده می شود.

فرش کرک یا قالی کرک

فرش کرک یا قالی کرک به قالی ای گفته میشود که جنس نخ پرز یا نخ خاب آن از کرک باشد. کرک در مقایسه با پشم بسیار لطیف تر و مرغوب تر است. علت آن هم این است که در تولید نخ پرز فرش، که از پشم گوسفندان تهیه می شود، قسمت های نوک پشم گوسفندان که نازک تر و لطیف تر هستند را جدا کرده و از آن نخ کرک را تولید می کنند اما قسمت های انتهایی پشم گوسفند که ضخیم تر و زبر تر میباشد را به نخ پشمی تبدیل می کنند. بنابر این نخ کرک و نخ پشم هر دو از پشم گوسفند تهیه می شود.

فرش تمام ابریشم

فرش یا قالی تمام ابریشم ، اصطلاحا به فرش هایی گفته می شود که تمام نخ های پرز و یا به اصطلاح تمام نخ های خاب فرش و چله آن از ابریشم باشد.

فرش گل ابریشم – قالی گل ابریشم

فرش گل ابریشم یا قالی گل ابریشم به قالی ای گفته می شود که در برخی از نقش ها وگلهای قالی و دور حاشیه ها به جای پرز پشمی از ابریشمی استفاده می شود و معمولاً چله اینگونه فرش ها از ابریشم است. با توجه به اینکه مواد اولیه اصلی ای که به عنوان پرز و خاب فرش به کار میرود، پشم و کرک و ابریشم میباشد، بنابرین قالی گل ابریشم نیز به دو گونه قالی کرک گل ابریشم و قالی پشمی گل ابریشم خواهد بود.

فرش کف ابریشم – قالی کف ابریشم

فرش کف ابریشم یا قالی کف ابریشم به فرش یا قالی ای گفته می شود که در زمینه آن به جای پرز پشمی یا پرز کرکی از پرز ابریشمی استفاده می شود.

سوف فرش

سوف نوعی قالی است که زمینه آن از پود ضخیم و نازک تشکیل شده و نقش گل و بوته ها پرز دار می باشد.

انواع قالی یا فرش دستباف از نظر اندازه

  ما در مقاله ای دیگر تحت عنوان ”  انواع فرش دستباف از نظر اندازه ” به صورت مجزا و مفصل به این موضوع پرداخته ایم. بنابر این در اینجا به صورت مختصر و گذرا به آن اشاره ای می کنیم. فرش   دستباف را از لحاظ انداز به ۷ نوع تقسیم می کنند که انواع آن عبارتند از:

1- قالی

به فرش هایی که در اندازه های ۳×۲ متر،۵/۳×۵/۲ متر،۴×۳ متر،۴×۶ متر باشد، گفته می شود که به چهار دسته زیر تقسیم می شود:

الف) قالی های کوچک که ابعاد ۳×۲ متر،3.5×2.3 متر را شامل می شود.

ب) قالی های متوسط که ابعاد ۴×۳ متر و 2.8× 2.8 متر را شامل می شود.

ج) قالی های بزرگ که ابعاد 4.5× 3.5 متر و 4.8×3.7 متر را شامل می شود.

د) قالی های بسیار بزرگ با ابعاد ۵×۴ و۶×۴ متر و بالاتر از این ابعاد را شامل می شود.

2- قالیچه

به فرش هایی گفته می شود که مساحت آن از ۴ متر مربع کمتر باشد. اندازه قالیچه های متعارف شامل ۲۰/۲×۴۰/۱ و ۵/۲×۵/۱ متر می باشد.
به قالیچه های با اندازه ۲۰/۲×۴۰/۱ سجاده ای یا دو ذرعی گفته می شود.
همچنین لازم به ذکر است که به قالیچه هایی با ابعاد ۵/۲×۵/۱ را که ریز بافت باشند پرده ای گویند.

3- فرش کلّگی

به فرش هایی می گویند که از نظر عرض از قالی کم عرض تر و از نظر درازا از ۴ متر کمتر باشد که در اندازه های ۳×۵/۱ متر،۳×۷/۱ متر و ۷/۳×۲ متر بافته می شود.

4- کناره

منظور از کناره فرش, فرشی است که برای مفرش کردن راهروها و راه پله ها استفاده می شود و پهنای آن از ۷۰/۱ تا ۵/۰ متر و طول آنها از ۱۰-۳ متر متفاوت است و در بعضی از موارد استثنائی نیز تا ۱۵ متر و بیشتر بافته شده است.

5- ذرع و نیم و ذرع چارک

به فرش هایی که ابعاد آن 1.5×1.04 و 1.60×1.10 متر باشد ذرع و نیم گفته می شود.
همچنین به فرش هایی که ۳۰/۱×۸۰/۰ متر باشد ذرع و چارک اطلاق می شود.

6- پشتی

به قالیچه هایی که مساحت آنها کمتر از یک متر مربع باشد. متداولترین اندازه پشتی ۹۰×۶۰ سانتی متر می باشد.
البته در منطقه گرگان و بجنورد به طور جداگانه برای پشت پشتی ها نوعی گلیم می بافند و داخل آنها را با پر مرغ و ابر پر می کنند که به این گونه پشتی، قارچین می گویند.

7- پادری

به قالیچه های کوچکی که اندازه پاگرد در بافته می شود پادری می گویند.

مفهوم رجشمار در فرش دستباف

برای دریافت اطلاعات کاملتر در مورد مفهوم رجشمار و اینکه رج فرش چیست و دیگر سوالاتی از این دست به مقاله اکه که به صورت تخصصی در این رابطه نگاشته این تحت عنوان ” رج فرش چیست ؟ مفهوم رجشمار در فرش دستباف ” مراجعه نمایید. رجشمارهای رايج در فرشبافی ايران از 20 تا 90 رجی مي‌باشد.
معمولاً فرش های درشت باف 20 و 25 رجی و فرش های ايلياتی درشت بافت معمولاً حدود 30 رجی هستند فرش های متوسط خوب 40، 45 و 50 رجی هستند. فرش های خوب 50 تا 90 رجی هستند.