یکی از اصطلاحات رایج در فرش دستبافت مفهوم « رَجشمار » است. رجشمار فرش را در کنار چند عامل دیگر همچون کیفیّت بافت، جنس مواد به کار رفته در بافت فرش و… میتوان از عوامل اصلی تعیین کننده قیمت فرش دستبافت ایرانی دانست. رجشمار واحدی است برای سنجش و اندازه گیری …
رج فرش چیست؟ مفهوم رجشمار در فرش دستباف
یکی از اصطلاحات رایج در فرش دستبافت مفهوم « رج یا رجشمار » است که در اصطلاح زبان مردم برخی نواحی همچون کاشان به صورت ” رچ ” یا ” رچشمار ” نیز به کار می رود. رج یا رجشمار فرش را در کنار چند عامل دیگر همچون کیفیّت بافت، جنس مواد به کار رفته در بافت فرش، طرح و نقشه فرش، رنگبندی فرش، اندازه فرش، تک یا جفت بودن فرش و… میتوان از عوامل اصلی تعیین کننده قیمت فرش دستباف ایرانی دانست. رج فرش واحدی است برای سنجش و اندازه گیری تراکم فرش یعنی میزان تراکم گره های قالی. با این حساب کاملا بدیهی است که هرچه تعداد رجهای فرش بیشتر باشد، فرش ریزباف تر بوده همین بافت ریز و تعدا گره های بیشتر می تواند در رخ و زیبایی و ظاهر فرش تاثیر به سزایی داشته باشد که از این نظر عملی تعیین کننده در افزایش قیمت فرش میباشد.
از آنجا که محاسبه رج فرش یا قالی ایرانی بر اساس واحد « ذرع » محاسبه میشود برای سنجش تراکم یا رجشمار دو واحد اندازه گیری وجود دارد. ذرع، یکی از واحدهای اندازه گیری طول در زمان قدیم است که در تبریز آن را معادل 112 سانتیمتر کنونی و در اصفهان آن را معادل 104 سانتیمتر کنونی در نظر میگیرند. رج یا رجشمار فرش را در یک شانزدهم ذرع محاسبه میکنند. با این حساب رجشمار فرش بر اساس ذرع اصفهان، در هر 6.5 سانتیمتر و بر اساس ذرع تبریز در هر 7 سانتیمتر (طول یا عرض) محاسبه میگردد. اکنون شما میتوانید به راحتی رج فرش یا قالی را محاسبه کنید. مثلاً وقتی کسی میگوید که رجشمار فرش 50 است ابتدا باید ببینید که بر اساس رجشمار اصفهان است یا تبریز؛ رجشمار 50 یعنی اینکه با واحد محاسبه اصفهان در هر 6.5 سانتیمتر و با واحد محاسبه رجشمار تبریز در هر 7 سانتیمتر آن فرش 50 گره وجود دارد. بدیهی است که میزان رج فرش که با اصطلاح رجشمار فرش از آن یاد می شود مستقیماً با ریزبافت یا درشت بافت بودن فرش در ارتباط است و هرچه تعداد رج فرش و یا به اصطلاح رجشمار فرش بالاتر باشد آن ریزباف تر بوده و بافت چنین فرشی زمان و زحمت بیشتر و بافنده ماهرتری می طلبد. بنابر بر این از این نظر نیز میتوان آنرا از عوامل تعیین کننده و تاثیر گذار در قیمت فرش دانست. امروزه در بیشتر فرش فروشی ها به دلیل رندتر بودن رجشمار تبریز و شاید به دلیل شهرت و آوازه فرش تبریز، معمولاً رجشمار را بر اساس واحد رجشمار تبریز (یعنی در هر 7 سانتیمتر) محاسبه و به خریداران اعلام میکنند.
چگونه رجشمار فرش را حساب کنیم؟ روش محاسبه رج فرش دستباف
پس به طور خلاصه در تعریف رج فرش یا مفهوم رجشمار فرش دستباف می توان چنین گفت که : به تعداد رج بافته شده (یا گره‌های زده شده) در یک گره ذرعی رج فرش یا رجشمار فرش دستباف می‌گویند. اندازه گره ذرعی بستگی به سبک بافت فرش دارد که به اصلاح دو سبک بافت داریم سبک بافت یا گره ترکی که رجشمار تبریزی می نامند و سبک بافت اصفهان یا گره فارسی. در رجشمار ترکی یا تبریز، تعداد گره های بافته شده در هر 7 سانتیمتر را رج فرش مینامند. اما در رجشمار فارسی، این مقدار را در 605 سانتی متر محاسبه می کنند.
اگر چه رجشمار فرش ایرانی از 20 تا 95 متغیر است اما رجشمارهای معمول و رایج در بازار ایران 35 , 40 ، 46 ، 50 ، 60 ، 70 و 80 میباشند. برای مثال فرشی که با رجشمار 46 بافته شده، در هر 7 سانتیمتر از فرش، 46 گره زده شده است. قالی هایی با رجشمار 20 و 25 بیشتر فرش های درشت باف عشایری میباشند.